Modern Olimpiyat Oyunları 1896’da Atina’da başladığında, profesyonel sporculara para ödülüne izin verilmeyen tamamen amatör bir etkinlikti.
Ancak bu yaz Paris’te yarışan sporcular arasında, yılda yüz milyonlarca dolar kazanan da var, yarışmaya hazırlık masraflarını zor karşılayan da.
Olimpiyat sporcuları farklı kaynaklardan para kazanabiliyorlar, örneğin sponsorlardan ve ülkeleri tarafından verilen hibelerden. Şimdi ilk kez, Olimpiyatlar’da para ödülü de veriliyor.
Ancak her spor dalı çok para kazandırmıyor ve bu da Olimpiyatlarla elde edilen gelirin en iyi şekilde nasıl paylaşılacağı konusunda tartışmalara yol açıyor.
Boks ve atletizm
Paris 2024’te 32 spor dalı temsil edilse de, para ödülü sadece atletizmde ve boksta yarışan sporculara verilecek.
Dünya Atletizm Birliği sürpriz bir açıklamayla, Paris 2024’te atletizm dalında altın madalya kazananlara 50 bin dolar para ödülü verileceğini duyurdu.
Bir ay sonra, Uluslararası Boks Birliği (IBA) de Olimpiyat şampiyonlarına 100 bin dolar para ödülü vereceğini açıkladı, ancak bunun dörtte biri sporcuların ulusal federasyonlarına ve diğer dörtte biri de antrenörlerine gidecek.
Her iki spor dalında da gümüş ve bronz madalya kazananlar da, daha az olsa da yine para ödülü alacak. Boksta ise dördüncü ve beşinci yarışmacılar da ödüllendirilecek.
Para ödülü doğrudan Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nden (IOC) değil, iki disiplinin temsilcilerinden veriliyor.
Dünya Atletizm Birliği ödülü, Uluslararası Olimpiyat Komitesi aracılığıyla Olimpiyat Oyunları’ndan elde edilen gelirlerden aldığı paranın bir kısmını kullanarak karşılayacak.
Bu kaynak daha önce sporcu gelişimi için harcanıyordu ve bazıları para ödülü uygulamasının doğru bir tercih olup olmadığını sorguluyor.
Coventry Üniversitesi’nden büyük spor etkinliklerinde uzmanlaşmış Dr. Tom Bason, “Paranın kazananlara gitmesi, en iyi sporcuların para kazandığı fikrini belki de pekiştiriyor” diyor.
“Atletizmde altın madalya kazananların zaten önemli sponsorluk ve destek anlaşmaları imzalamış olmaları ihtimali yüksek.”
“Eleştirilerden biri, bu paranın en iyi sporculara değil, daha genç sporculara verilerek gelişmeleri için kullanılabileceği.”
Olimpiyat şampiyonlarının bile ek paraya ihtiyacı olabilir, çünkü bazıları mali açıdan zor duruma düşebiliyor.
Olimpiyat kariyeri boyunca dört altın ve iki gümüş madalya kazanan Sovyet jimnastik efsanesi Olga Korbut, 2017’de üç madalyasını 333.500 dolara satmak zorunda kaldı.
Boksta ödül fonundaki paranın nereden geldiği ise çok net değil. IOC yakın geçmişte faaliyetlerindeki “mali netlik eksikliği” gerekçesiyle IBA ile bütün bağlarını koparmıştı.
IOC kamuoyuna yaptığı açıklamada kuru bir dille “IBA’de her zaman olduğu gibi paranın nereden geldiği net değil” demişti.
Dr. Bason “IBA’nin hala kendisini Olimpiyat oyunlarının bir parçası gibi göstermeye çalıştığına dair bir argüman da var” diye ekliyor.
Ulusal gurur
Olimpiyat oyunlarında zaten madalya alan sporcuların mali ödüller alabileceği birçok yöntem var.
Bir çoğu, podyuma çıkarlarsa ülkeleri tarafından ödüllendirilecek.
Singapur’un en çok para veren ülke olduğuna inanılıyor. Paris’te altın madalya kazanan Singapurlu sporcuların her biri 750 bin dolar alacak.
Ev sahibi Fransa 80 bin dolar verirken, Faslı sporcular 200 bin dolarlık ödül alacak.
ABD ise 37 bin dolar ödül veriyor.
Türkiye de altın madalya sahibi sporculara 1000 Cumhuriyet altını, gümüş madalya alanlara 600 Cumhuriyet altını, bronz alanlara da 300 Cumhuriyet altını veriyor.
Büyük Britanya gibi bazı ülkeler ise hiç para ödülü vermiyor.
Yetkililer, Olimpiyat Oyunlarına hazırlık sırasında sporculara yapılan masrafa dikkat çekiyor. Altın madalya kazanma şansı olan sporculara yılda 28 bin sterline kadar bütçe veriliyor.
Bu miktarlar düşük olmasa da, dünyanın en ünlü sporcularının kazançlarının yanından bile geçemiyor.
Dr. Bason “Olimpiyat oyunlarında ABD basketbol takımı gibi önemli miktarlar kazanan sporculardan, geçinebilmek için yarı zamanlı işlerde çalışan sporculara kadar bir karışım söz konusu” diyor.
Yıldız gücü
Forbes’un yayımladığı listeye göre Paris 2024’teki en çok para kazanan sporcu İspanyol golfçü Jon Rahm. Dergi, Rahm’ın geçen yıl 218 milyon dolar kazandığını tahmin ediyor ve bu paranın büyük kısmı da Suudi Arabistan’ın fonladığı tartışmalı LIV Golf turundan geliyor.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde ikinci en çok para kazanan sporcu da ABD’nin yıldız basketbolcularından biri Lebron James. James’in 128 milyon dolar kazandığına inanılıyor.
Golf ve basketboldaki dev uluslararası tanınmışlıklarıyla, Olimpiyat Oyunları’nda yer almak, mali anlamda iki sporcuya da pek bir şey katmıyor.
Ancak daha düşük profilli sporcular, kazandıkları madalyalarla, gelirlerine çok ihtiyaç duyulan bir ek yapabiliyorlar.
Sıklıkla sözleşmelerinde podyuma çıkmaları halinde sponsorlardan ikramiye alma maddeleri bulunuyor.
Bu sözleşmeler genelde gizli, ancak Nike ve Ne Balance’ın 2016’da yaşadığı hukuki anlaşmazlıkla, ABD’li koşucu Boris Berian’ın altın madalya kazanması halinde 150 bin dolar alacağı ortaya çıkmıştı.
Dr. Bason “Geçinmekte zorlanan çok sporcu var. Avustralya’da bir kaç yıl önce yapılan bir araştırmaya göre, şu anda 2032 oyunlarına katılmak için çalışan sporcuların % 40’ı tam ya da yarı zamanlı işlerde çalışıyor” diyor.
Dünyanın en zengin sporcularına ev sahipliği yapan ABD’de bile birçok sporcu için geçinmek bir sorun.
ABD Olimpik ve Paralimpik Komitesi’nin araştırması, şu andaki sporcuların % 26,5’inin yılda 15 bin dolardan az kazandığını belirlemişti.
Gelecekteki değişiklikler
Spor fedarasyonlarının parasının üst düzey sporculara ödül olarak dağıtılması, parayı en iyi kullanma yöntemi mi tartışması büyük olasılıkla atletizm ve boksun ötesine geçecek.
Dr. Bason “Federasyonlar üzerinde kesinlikle bir ödül parası dağıtma baskısı olacak” diyor.
Ancak bu, medyada daha az görülen ve dolayısıyla daha az para olan spor dalları için sorun yaratabilir.
Dr. Bason “Örneğin kanoyu düşünüyorum. Sporcularına para verme baskısı olursa, bunu kolayca yapabileceklerini sanmıyorum” diyor.
Paris 2024’ün şampiyon sporcuları kendilerini en azından bir altın madalya alacaklarını düşünerek teselli edebilirler. Peki madalyanın değeri ne?
Bu yılki altın madalyalar 505 gram gümüş ve 6 gram altından yapılıyor. Altın madalyalar 1912’den bu yana som altından değil. Altın madalyanın değeri 959 dolar.
Ancak Paris’teki Olimpiyat şampiyonları, zaferlerinin hatıralarının paha biçilemez olacağını umacak.
